Słupecka z Leszczyńskich Barbara (ok. 1582–1654), kasztelanowa lubelska. Była córką woj. brzeskiego kujawskiego Andrzeja Leszczyńskiego (zob.) i jego pierwszej żony Anny z Firlejów, rodzoną siostrą woj. bełskiego Rafała (zob.), przyrodnią – kanclerza w. kor. Jana (zob.), woj. dorpackiego Przecława (zob.) i prymasa Wacława (zob.).
Wychowywała się na dworze w Baranowie, w środowisku kalwińskim, pozostającym pod silnym wpływem Jednoty braci czeskich. Wyniosła zeń nie tylko swą formację religijną, lecz także ogólne, humanistyczne zainteresowania. Świadczą o tym posiadane przez nią książki, opatrzone podpisem własnościowym, wśród których była np. Biblia brzeska i dzieło M. A. Sabellica „Enneas. Rapsodiae historicae” (wyd. w Bazylei 1538). Dn. 14 V 1600 została wydana za mąż za Feliksa Słupeckiego (zob.). Ślub ten uczcił poematem brat czeski, poeta Jan Turnowski; uroczystości weselne były bardzo huczne, zgromadzili się na nich nie tylko przyjaciele rodziny z kręgów szlacheckich, lecz także rajcy z Gdańska, Elbląga i Torunia. Zamieszkawszy w mężowskim Opolu, szybko zdobyła sobie znaczącą pozycję w opiece nad utrzymywanym tam zborem kalwińskim i niewątpliwie ułatwiała Jednocie braci czeskich utrzymanie w nim swoich wpływów. Już w r. 1603 ministrem w Opolu był J. Turnowski. Dominującą rolę objęła jeszcze za życia męża, gdy zaczął on skłaniać się ku wyznaniu rzymskokatolickiemu. W r. 1613 – na jej właśnie «pobożne» żądanie, synod lubelski skierował do Opola na ministra Daniela Zaborowskiego, który następnie z nią układał się o wynagrodzenie za swe usługi. Po oficjalnym przejściu męża na katolicyzm, a następnie po jego rychłej śmierci, stała się jedyną patronką opolskiego zboru. Szanując wolę małżonka, natychmiast po pogrzebie, 15 II 1617, zatwierdziła w imieniu własnym i dzieci uposażenie plebana w Opolu i nie czyniła przeszkód w działalności opolskiej parafii katolickiej. Dla pozbawionych świątyni wyznawców kalwinizmu rychło kazała wznieść nowy, ich własny budynek; przez najbliższe lata ministrowali w nim bracia Węgierscy: Jan (1618–25), Andrzej (1625–7) i Wojciech (1629–37). O zgodę S-iej na przeniesienie ostatniego z nich do posługi zborowi krakowskiemu w Wielkanocy zabiegano ponad rok; uległa dopiero decyzji synodu prowincjonalnego w Oksie (26 XII 1636). Po odejściu Węgierskiego dojeżdżał do zboru opolskiego minister z Bełżyc – Jan Jarzyna i jego to zapewne syna, Arnolfa, utrzymywała wówczas S. na studiach w Niderlandach. Ostatnia wzmianka o posługiwaniu ministra w Opolu pochodzi z r. 1646; wydaje się jednak, iż zbór rozpadł się wcześniej z braku wyznawców i poszczególni ministrowie przebywali już tylko na opolskim dworze, przy S-iej. O jej udziale w synodach brak wiadomości. Możliwe jednak, iż wraz ze swą ciotką Marianną Zasławską była na synodzie dystryktowym w Lublinie w czerwcu 1623, kiedy to deklarowała składkę na utrzymanie Kościoła małopolskiego.
Udzielała S. nadto pomocy kalwińskiemu zborowi w Lublinie; w sierpniu 1627, po zburzeniu budynku zborowego, dała schronienie gminie w swoim dworze (odziedziczonym po mężu), położonym koło klasztoru Bernardynów. Dwór ten stał się obiektem napaści 3 I 1628 w czasie kolejnego tumultu wyznaniowego w Lublinie. Oddanie S-iej dla sprawy Ewangelii podnosił Jan Turnowski, Krzysztof Kraiński dwukrotnie dedykował jej swe prace, a Andrzej Węgierski – „Kazanie o wyznaniu wiary…” (1642), wygłoszone na pogrzebie Zasławskiej.
Po śmierci męża, wobec pobytu synów za granicą, przez wiele lat S. zarządzała majętnościami; w rejestrze poborowym lubelskim z r. 1626 «kasztelanowa lubelska» wymieniona jest jako płatniczka poboru. Kontynuowała wytoczone jeszcze jej mężowi procesy z duchowieństwem o zaległe dziesięciny. W marcu 1632 wraz z synem Jerzym (zob.) wyznaczona została przez Zygmunta III na opiekunkę dzieci swego zięcia Pawła Orzechowskiego «młodszego» (zob.).
Wprawdzie miała S. do pomocy wyznaczonych tutorów dzieci i majątku, lecz wydaje się, że to właśnie ona pokierowała studiami synów, wysyłając ich za granicę i przydzielając stosownych pedagogów. Np. dla Mikołaja i Krzysztofa wybrała na preceptora wykształconego w Bazylei Piotra Sowińskiego, a gdy w r. 1630 udawali się ponownie do Francji przydzieliła im lekarza Piotra Paschalisa, także wychowanka Bazylei. Można sądzić, iż kierując na różnowiercze uniwersytety także tych, którzy – jak Mikołaj i Krzysztof – zadeklarowali się jako katolicy, pragnęła odzyskać ich dla swojego wyznania, aczkolwiek została zobowiązana przez męża do nieingerowania w religijne wybory dokonywane przez dzieci. Przy kalwinizmie pozostał jednak tylko jeden z jej synów, najmłodszy Florian. On to towarzyszył matce w r. 1636 w podróży do Torunia, gdzie 16 VII uczestniczyła w pogrzebie Anny Wazówny. O tym, iż między S-ą a jej synami dochodziło do konfliktów, świadczy zamieszczone w testamencie (1662) wyznanie syna Jerzego, że ją «strasznie obrażał wściekłym nieposłuszeństwem swoim», nie umiejąc dostrzec «miłości jej niewypowiedzianej przeciwko sobie i dobrodziejstw nieskończonych».
S. zmarła 16 VIII 1654 w Opolu «przez 72 lat z górą żyjąc»; pochowano ją w opolskim kościele parafialnym. Wg zamieszczonego w nim epitafium, na krótko przed śmiercią (25 VII) «pracą brata rodzonego» Wacława Leszczyńskiego, wówczas bpa warmińskiego, została S. «wcielona do kościoła rzymskokatolickiego».
Informacja o dzieciach w życiorysie męża Feliksa Słupeckiego.
Estreicher; – Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI–XVII w., L. 1933; Kot S., Słupeccy w ruchu reformacyjnym, „Reform. w Pol.” R. 4: 1926; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce, P. 1853 s. 390; Zalewski L., Biblioteka seminarium duchownego w Lublinie i biblioteki klasztorne w diecezji lubelskiej i podlaskiej, W. 1926 s. 217, 223; – Akta synodów różnowierczych, III–IV; Rejestr poborowy województwa lubelskiego z r. 1626, Wyd. J. Kolasa i K. Schuster, Wr. 1957; Węgierski A., Libri quattuor Slavoniae reformatae, W. 1973; Węgierski W., Kronika zboru ewangelickiego krakowskiego, Kr. 1817 s. 92; – B. Czart.: rkp. 521 (marzec 1632); – Uzupełnienia Henryka Gmiterka z L., na podstawie AP w L.: Ks. grodzkie lubelskie, Rel. t. 47 k. 942.
Halina Kowalska